Pierwszy sierpnia – dzień krwawy

1 sierpnia 1944 o godz. 17.00, w godzinę „W”, rozpoczęła się największa akcja zbrojna Polskiego Państwa Podziemnego przeciwko niemieckiemu okupantowi - Powstanie Warszawskie. Walki trwały 63 dni. W pierwszych dniach sierpnia udało się powstańcom opanować większość stolicy.    

Do powstania żywiołowo przyłączali się mieszkańcy Warszawy. Uruchomiono pocztę polową i radiostację powstańczą. 5 sierpnia wojska niemieckie rozpoczęły kontratak. Po sześciu dniach ciężkich walk Niemcy opanowali Wolę i Ochotę. Następnym celem Niemców stało się Stare Miasto. Po dwutygodniowej obronie, powstańcy musieli ewakuować się kanałami do Śródmieścia.    

Pod koniec września zakończyły się walki na Mokotowie i Żoliborzu. W nocy z 2 na 3 października gen. Tadeusz Komorowski „Bór” podpisał akt kapitulacji. Na osobisty rozkaz Hitlera, Niemcy rozpoczęli wyburzanie stolicy. W czasie walk zginęło ok. 20 tysięcy powstańców i ok. 180 tys. mieszkańców miasta. Niemcy dopuszczali się masowych mordów i rabunków.    

Kluczową rolę w Powstaniu Warszawskim pełniły sanitariuszki. Były nieodłączną częścią sił powstańczych. Organizowały opiekę medyczną, zaopatrywały powstańców w leki i opatrunki. Odpowiadały za ewakuację rannych z pola walki. Narażały własne życie, by ratować innych. Pełniły również ważną rolę psychologiczną, wspierały walczących w chwilach załamania. Ich postawa stała się symbolem odwagi i poświęcenia w walce o wolność.    

Mimo niebezpieczeństwa i zagrożenia podczas powstania dochodziło do zawierania małżeństw. Miłość dawała nadzieje. Zorganizowano ponad 250 ślubów, często bez obecności księdza, przy wybuchach i strzałach. Na palce zamiast obrączek zakładano kółka od zasłon albo pętelki z druta.    

Jednym z najmłodszych powstańców warszawskich był Andrzej Szwajkert „Jędruś”. Urodzony w Inowrocławiu, syn Powstańca Wielkopolskiego, członek Szarych Szeregów – „Zawiszaków”. Głównym zadaniem „Jędrusia” było budowanie barykad, pomoc rannym i roznoszenie poczty. Zginął 29 września 1944 r. od odłamka wystrzelonego przez czołg. Spoczywa na Powązkach w kwaterze żołnierzy batalionu „Zośka”.    

Z okazji Narodowego Dnia Pamięci Powstania Warszawskiego w Muzeum im. Jana Kasprowicza zorganizowano niecodzienną sesję. Sandra Golińska, Joanna Lasota, Antonina Zaleta, Kornelia Sikorska, Michał Tabaczyński, Fabian Halamus - aktorzy teatru Akcja, działającego przy Młodzieżowym Domu Kultury w Inowrocławiu pod kierownictwem Małgorzaty Wojciechowskiej wcieli się w rolę powstańców.    

Podziękowania dla Grupy Rekonstrukcji Historycznej Reduta Kujawska z Piotrkowa Kujawskiego, Magdaleny Kaszubskiej i Dariusza Kaszubskiego za stroje, broń i charakteryzację.   

Członkowie GRH wcieli się również w rolę powstańców i Niemców. Szczególne podziękowania dla Sławomira Pietrzykowskiego – autora zdjęć. Projekt przygotowany został przez Magdalenę Basińską i Agnieszkę Dzikiewicz z Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu.    

Muzealniczki również brały udział w sesji. ...Bo z krwi naszej powstanie stolica, Aby wiecznie żyć! Gdy nasz naród pochwyci za oręż, Musi wolnym być!